Khi nói đến từ bi, phần lớn chúng ta nghĩ đến việc thương người khác. Thương cha mẹ, bạn bè, người nghèo khổ, người chịu thiệt thòi. Nhưng rất ít người để ý đến một khía cạnh quan trọng: từ bi với chính mình. Thương người khác là điều tốt, nhưng nếu ta không biết thương lấy mình thì lòng thương ấy dễ trở thành gánh nặng, dễ rơi vào hy sinh mù quáng hoặc mỏi mệt đến kiệt sức. Người có lòng từ bi thực sự là người biết chăm sóc chính mình trước, để từ đó lan tỏa được yêu thương ra xung quanh một cách bền vững và lành mạnh.
Từ bi với chính mình bắt đầu từ việc biết đủ. Biết rằng mình là một con người bình thường, có cả điểm tốt lẫn điểm chưa trọn. Biết rằng đôi lúc mình mệt mỏi, không muốn làm gì, đó không phải là lười biếng mà là dấu hiệu của cơ thể và tâm trí cần nghỉ ngơi. Biết rằng mình không cần phải hoàn hảo để được yêu thương. Rất nhiều người trong chúng ta sống với áp lực phải giỏi, phải gánh vác, phải luôn đúng đắn. Từ bi là buông đi cái kỳ vọng không thực đó. Một bữa ăn đơn giản, một giấc ngủ đủ đầy, một nụ cười thảnh thơi – chỉ cần thế đã là đủ cho hôm nay.
Người biết từ bi với mình sẽ ngừng việc dằn vặt bản thân vì những điều đã qua. Họ không còn nhắc lại lỗi lầm cũ mỗi đêm, không còn trách mình vì đã không mạnh mẽ hơn trong quá khứ. Họ hiểu rằng, thời điểm đó, mình đã làm hết khả năng. Mình đã chọn điều mình nghĩ là tốt nhất khi đó. Tha thứ cho chính mình là bước đầu để lòng nhẹ hơn, để mai này không sống trong cái bóng của hối tiếc.
Từ bi với chính mình là biết buông. Buông những kỳ vọng không hợp với mình. Buông áp lực phải theo kịp người khác, phải thành công, phải nổi bật. Buông những lời nói vô tình mà người ta quên từ lâu, nhưng mình thì vẫn cất giữ trong lòng. Có người từng nói mình vô dụng, từng chê bai ngoại hình, từng phủ nhận cố gắng của mình – tất cả những điều đó, nếu cứ giữ, chỉ khiến trái tim thêm nặng. Buông là không để quá khứ lấn át hiện tại. Là biết quay về với thực tại và sống an vui trong khả năng thật của mình.
Một người biết từ bi với chính mình cũng biết chăm sóc chính mình. Họ biết lúc nào nên làm việc, lúc nào nên nghỉ. Họ không để mình thiếu ngủ triền miên chỉ vì công việc. Họ ăn uống đúng cách, đi bộ nhẹ nhàng, nghe nhạc, đọc sách, trò chuyện với người mình tin cậy. Họ không xem việc nghỉ ngơi là lười biếng, không xem việc từ chối là yếu đuối. Họ chọn lối sống nuôi dưỡng – nuôi dưỡng thân, nuôi dưỡng tâm.
Từ bi với chính mình là dám nói “không” khi cần. Nói “không” với những cuộc gặp khiến mình kiệt sức. Nói “không” với những lời đề nghị không phù hợp. Nói “không” với những mối quan hệ chỉ khiến mình tổn thương. Không vì sợ làm mất lòng người khác mà chấp nhận đánh đổi sự bình yên trong lòng mình. Từ bi không phải là dễ dãi, mà là có ranh giới rõ ràng – với người khác và cả với chính mình.
Một khía cạnh sâu hơn của từ bi với chính mình là biết nhận diện những cảm xúc tiêu cực. Thay vì lẩn tránh, người từ bi sẽ nhìn thẳng vào nỗi buồn, nỗi giận, sự ghen tị, sự mỏi mệt. Họ không phủ nhận nó, mà ngồi xuống, hít một hơi dài, và thầm nói: “Mình thấy rồi, mình hiểu rồi.” Họ biết, chỉ khi cảm xúc được công nhận thì nó mới được chuyển hóa. Họ không ép mình phải vui, nhưng cũng không để mình mãi đắm chìm trong tiêu cực.
Họ bước đi, nhẹ nhàng, dù chậm, nhưng không ngừng.
Từ bi với chính mình cũng là học cách tự động viên. Khi thất bại, họ không mắng nhiếc: “Sao mày dở thế!”. Thay vào đó, họ nói: “Không sao, mình đã cố gắng rồi. Mình sẽ rút kinh nghiệm và làm lại.” Những lời nói ấy tưởng như đơn giản, nhưng lại có sức chữa lành lớn lao. Chúng giúp ta đứng dậy sau những lần vấp ngã, mạnh mẽ mà không cứng nhắc, dịu dàng mà không yếu đuối.
Có người từng sống vì người khác quá nhiều, đến mức đánh mất chính mình. Một ngày kia, họ thấy mình cạn kiệt, không còn gì để cho đi. Đó là lời nhắc: hãy quay lại với chính mình. Hãy tự hỏi: hôm nay, mình có đang tử tế với bản thân không? Mình có đang lắng nghe chính mình không? Mình có đang ép mình quá mức không? Những câu hỏi ấy giúp ta trở lại với thực tại – nơi có mình, chân thật và đầy đủ.
Cuối cùng, từ bi với chính mình không phải là sống vị kỷ. Mà là sống trong hiểu biết, để thương người khác không cần điều kiện. Một người biết thương mình thì không trách móc khi người khác không hiểu, không đau đáu khi bị từ chối, không buộc người khác phải yêu mình theo cách mình muốn. Họ thương người bằng trái tim đầy đặn, chứ không phải trái tim đang rạn vỡ.
Mây đùn mấy đám gần kề,
Chim bay mỏi cánh đã quen lối về.
Bóng chiều ngả bốn bề bát ngát,
Quanh gốc tùng tựa mát thảnh thơi.
