Một buổi sáng, tôi đi bộ quanh công viên thì bắt gặp một con mèo đen nằm co trong bụi cỏ sát lề đường. Nó không gầy lắm, nhưng ánh mắt dè chừng. Có người đi ngang, nó rụt vào, nín thở. Có người lướt qua mà không nhìn. Cũng có người rón rén đến gần, định vuốt ve. Nó thở phì rồi bỏ chạy.
Tôi đứng lại nhìn. Không gọi, không tiến lại. Chỉ đứng đó. Một lúc sau, nó ngẩng lên nhìn tôi. Không chạy. Không tiến. Chỉ nhìn – như để đo xem tôi có làm gì nó không.
Lúc ấy, tôi không cho nó ăn. Cũng không chụp ảnh. Tôi chỉ để nó thấy rằng: “Có người đi ngang qua, nhưng không xua đuổi.” Và tôi tin – điều đó cũng là một cách yêu thương.
Người ta thường nghĩ yêu thương động vật là phải cho ăn, phải cứu, phải đem về nuôi. Nhưng tình thương thật sự không bắt đầu từ sở hữu. Nó bắt đầu từ một thứ nhẹ hơn – không làm tổn thương, không đuổi đi, không vô cảm.
Một bà cụ hàng xóm tôi không bao giờ nuôi mèo. Nhưng mỗi chiều, bà để lại nắm cơm nhỏ ở góc hàng rào. Con mèo hoang sống quanh xóm vẫn về ăn. Bà không gọi nó là “của mình”. Bà cũng không cho nó vào nhà. Nhưng bà cũng không xua.
Tôi hỏi: “Sao bà không đuổi?” Bà đáp: “Nó đâu làm phiền gì. Có khi nó về ăn xong là đi, mà tôi thấy sân không còn vắng.” Một câu nói tưởng như vô tình, mà trong đó là một trái tim hiểu: không làm hại – cũng là một cách giữ gìn nhân hậu.
Không phải ai cũng có điều kiện để nuôi động vật. Nhưng ai cũng có thể chọn cách không làm điều khiến chúng thêm đau.
Một người bạn của tôi từng sợ chó, nhưng anh không ném đá hay hô hào xua đuổi. Mỗi lần thấy chó hoang, anh chọn bước chậm, vòng nhẹ, và không kích động. Có người hỏi: “Sao không đuổi?” Anh bảo: “Tôi sợ, nhưng tôi biết nó còn sợ hơn. Tôi không thương được, nhưng cũng không muốn làm nó sợ thêm.”
Tôi nghĩ, đó là cách rất đẹp để sống cùng – không làm ai đau, kể cả khi ta không thể đến gần.
Tôi không viết những dòng này để cổ xúy việc thả rông thú cưng, hay bỏ mặc chó mèo hoang. Tôi viết để nói rằng: không yêu không có nghĩa là được quyền đẩy đi, không nuôi không có nghĩa là phải triệt tiêu. Một con vật sống trong thành phố đã quen với ánh mắt dè chừng. Đôi khi chỉ cần có ai đó không xua, không dọa, không gầm gừ – cũng đủ để nó bước gần lại một chút với niềm tin.
Tuy nhiên, không xua đuổi không đồng nghĩa với bất cẩn. Tôi luôn nhắc mình và những người thân: hãy bảo vệ bản thân trước. Không phải con vật nào cũng an toàn. Có những con đã bị bạo hành, có thể hoảng loạn, có thể cắn, có thể mang bệnh. Yêu thương – không có nghĩa là liều lĩnh.
Một lần, tôi thấy một bé gái cúi xuống ôm một con chó đang run bên vệ đường. May mà người mẹ kịp ngăn lại, vì đó là con chó vừa bị đuổi đánh, đang trong trạng thái hoảng loạn.
Sau đó, người mẹ ấy vẫn để lại một ít nước cạnh con chó, rồi gọi cho nhóm cứu hộ gần nhất. Tôi thấy cách đó đúng: không tiếp xúc trực tiếp, không dọa nạt, không xua đuổi – nhưng vẫn giữ an toàn cho cả người và vật.
Có người hỏi tôi: “Lỡ nó làm tổ trước hiên nhà thì sao? Không đuổi sao được?” Tôi bảo: “Nếu nó không gây nguy hiểm, cứ để nó ở đó vài hôm. Nhưng nếu không thể, thì xua cũng nên nhẹ tay, đừng biến việc đuổi thành một cuộc truy sát.”
Một số sinh vật, chỉ cần bị hù dọa nhiều lần, sẽ không dám lại gần con người nữa. Và như thế, chúng sống mãi trong hoảng sợ – vì lòng người không còn nhẹ nhàng nổi.
Tôi từng thấy một ông cụ quét rác, sáng nào cũng đi qua một gốc cây. Ở đó, có một con mèo tam thể thường nằm. Ông không cho ăn, nhưng cũng không bao giờ quét chỗ nó nằm. Ông nói: “Tôi để chỗ đó cho nó như để chừa lại một chỗ yên cho mình.”
Một câu nói tưởng chơi, mà trong đó là cả một thế giới lòng lành không cần nói to. Có những tình thương không thành lời. Không thành hành động. Chỉ là không đuổi, không dọa, không tỏ ra mình có quyền xua sinh mạng khác đi nơi khác.
Một lần tôi đi qua một con hẻm, thấy một con chó nằm sát tường, mắt nhắm. Có người đi ngang la: “Tránh ra!” Có người ném đá dọa. Có người im lặng bước qua.
Tôi chọn đứng yên. Rồi vòng sang đường khác. Tôi không giúp nó được gì. Nhưng tôi biết – ít nhất tôi không làm nó sợ hơn. Và có thể, chính điều đó cũng là một phần từ bi.
Không nuôi không phải là vô tâm. Và không xua đuổi – không phải là buông thả. Đó là khoảng giữa của một tấm lòng biết giới hạn – mà vẫn giữ được dịu dàng.
Tôi mong mỗi người có thể chừa lại một khoảng lòng nhỏ – để không vội lên án, không vội ném đá, không vội xua đi – những sinh vật yếu hơn ta đang cố gắng sinh tồn trong thế giới chật chội này.
Và nếu có thể, hãy để lại một chút nước, một chút bóng mát, một ánh nhìn không lạnh lùng. Vì đôi khi, chỉ cần không xua đuổi – cũng đã là bắt đầu của yêu thương.
Và cũng có khi, yêu thương động vật không phải là việc gì lớn lao. Mà chỉ là trong một khoảnh khắc rất nhỏ, ta chọn không làm đau – dù ta có quyền.
Một người quen của tôi – làm bảo vệ ở chung cư – kể rằng, ngày đầu làm, anh thường xuyên đuổi mèo hoang ra khỏi hầm xe vì sợ làm bẩn. Nhưng sau này, thấy có một con mèo ngày nào cũng rón rén ngồi chờ cạnh lối đi, không kêu, không phá, chỉ nhìn người qua lại. Anh bắt đầu để nó yên. Anh kể: “Từ ngày có nó, tôi thấy mình cũng dịu hơn.”
Tôi hỏi: “Sao không cho nó ăn?” Anh cười: “Tôi nghèo, không đủ. Nhưng tôi không đuổi. Đủ rồi.” Có lẽ, thế là đủ thật.
Không ai bắt ta phải nuôi thú, phải làm gì thật lớn. Nhưng nếu mỗi người có thể bớt một lời đuổi, một hành động xua, một ánh nhìn lạnh – thì bao sinh vật sẽ bớt đi biết bao lo âu.
Không xua đuổi – cũng là một phần của từ bi. Nhẹ nhàng. Nhưng đủ để giữ lòng mình còn là đất mềm cho nhân ái được nảy mầm.
Xin vì chàng cất bào cởi giáp,
Xin vì chàng giũ lớp phong sương.
Vì chàng tay chuốc chén vàng,
Vì chàng điểm phấn đeo hương não nùng.
