Thương cha chí lớn không thành

Tôi từng không hiểu cha mình. Không hiểu vì sao một người có thể kiên trì theo đuổi hết thất bại này đến thất bại khác mà không buông. Không hiểu vì sao ông có thể sống cả đời với những giấc mộng dở dang mà không thở than một tiếng. Khi còn nhỏ, tôi nghĩ cha là người yếu đuối, mộng mị, lạc lõng giữa thời cuộc. Lớn lên, tôi mới biết, có những người sinh ra để không thành công – nhưng lại dạy người khác về sự can trường một cách âm thầm. Người đó là cha tôi – người đàn ông mang một chí lớn, và một đời không thành.

Cả xóm tôi ai cũng biết cha là người “nhiều nghề”. Ông từng làm ruộng, rồi bỏ. Từng chăn vịt chạy đồng, rồi lỗ vốn vì dịch. Từng chạy xe lam ở thị xã, rồi bị cướp mất xe. Từng bán cà phê cóc, nhưng bị người ta đổ nước sôi vào quán vì tranh chỗ. Mỗi lần thất bại, ông không than, không kể, không đổ lỗi. Ông chỉ lẳng lặng trở về – với bộ quần áo cũ, chiếc nón méo mó, và đôi dép tổ ong mòn gót.

Tôi nhớ rõ lần ông gom hết tiền tích cóp, vay thêm để đầu tư nuôi gà thả vườn. Ông xây chuồng, trồng cây tạo bóng mát, làm hệ thống máng nước như học được trong sách kỹ thuật. Tôi chưa bao giờ thấy ánh mắt ông sáng như thế – vừa mừng, vừa hồi hộp, vừa đầy hy vọng. Nhưng đúng vào thời điểm gà chuẩn bị xuất chuồng, một trận bão lớn cuốn qua. Lũ tràn về làm sập nửa khu chuồng, gà cứng đơ nổi trắng góc vườn.

Mặt ông nhìn đơ đơ, không biểu cảm. Ông chỉ cởi áo mưa, đi gom từng con gà chết, xếp ngay ngắn trong bao rồi đào hố chôn. Đêm đó, tôi thấy ông ngồi dưới hiên, tay cầm ly nước lọc, mắt nhìn về khoảng không phía sau nhà như thể đang cố tìm một hướng đi khác, dù đường nào cũng lấm bùn.

Có một lần tôi vô tình đọc được cuốn sổ tay cũ ông giấu dưới đệm chiếu. Trong đó là những dòng chữ nguệch ngoạc: “Lập một xưởng nhỏ. Làm nghề mộc. Nhận dạy nghề cho mấy đứa trẻ lêu lổng trong xóm.” Những dòng chữ mờ nhòe, có trang còn dính vết nước – không rõ là mồ hôi hay nước mắt.

Nhưng xưởng mộc ấy chưa bao giờ thành hình. Dụng cụ ông gom được từng chiếc, mua rẻ mọi nơi. Khi đủ đồ, lại không còn vốn dựng xưởng. Rồi bệnh. Thoái hóa đốt sống lưng, không còn đủ sức cưa bào. Cuốn sổ bị bỏ quên.

Tôi giận ông. Giận vì sao cứ sống trong giấc mộng không đâu, vì sao không lo ổn định để đỡ khổ mẹ, đỡ phiền con. Tôi từng nói với mẹ: “Cha chỉ giỏi nghĩ. Không làm được gì nên thân.” Mẹ im. Rất lâu sau mới đáp: “Có những người không nên thành công – để người khác khỏi bị giam trong một giấc mộng dễ dãi. Nhưng cũng có người không thành công – chỉ vì đời không chừa cho họ một khe cửa.”

Tôi không tin mẹ. Cho đến khi mình cũng thất bại.

Tôi gom vốn làm ăn riêng. Và cũng mất trắng. Tôi không đổ lỗi. Nhưng tôi uống rượu. Tránh mặt con. Gắt gỏng với vợ. Tự thấy mình hèn. Rồi một buổi tối nọ, cha gọi. Giọng ông khàn khàn: “Nghe nói con đang khó. Về đi. Ở với cha mẹ vài hôm cũng được.”

Tôi về. Thấy ông đang nhóm bếp nấu cơm. Tay run. Khói cay mắt. Nhưng ông cười. Đêm đó, ông trải chiếc chiếu cũ ra sân, nằm cùng tôi như hồi tôi còn bé. Ông chỉ nói: “Đời không bắt mình phải thắng. Nhưng bắt mình phải biết thua sao cho không mất mình.”

Tôi quay sang nhìn cha – lần đầu tiên – như một người đàn ông đã đi qua bão. Và tôi khóc. Không vì thua. Mà vì lần đầu hiểu: hóa ra ông từng như tôi – và còn tệ hơn – nhưng chưa từng gục xuống.

Vài năm trước, khi tôi bắt đầu có con, tôi từng lớn tiếng với cha. Lúc đó tôi mệt mỏi, vừa mất tiền trong một thương vụ sai lầm, vợ đang ở cữ, con khóc cả đêm, tôi stress đến mức không nhận ra mình đang trút hết lên người không đáng chịu. Tôi nói những lời tệ hại: “Tại cha nên giờ con mới thế này. Nếu ngày xưa cha biết làm ăn, biết giữ gìn, biết làm cha cho ra dáng thì đời con đâu khổ vậy.”

Cha im. Ông không nói gì. Cũng không quay đi. Chỉ cúi đầu, xếp lại chiếc áo ấm cũ, rồi đi ra ngoài. Đêm đó ông không về. Mẹ hoảng. Tôi hối hận. Cả nhà chia nhau đi tìm.

Sáng hôm sau, tôi thấy cha ngủ co ro ở bến xe phía tây thị xã, ôm theo cái túi vải rách, đầu kê lên chiếc áo khoác gấp lại. Tôi lay ông dậy. Ông tỉnh, chỉ nói một câu: “Cha sợ ở lại sẽ làm con thêm khó xử. Thôi thì đi một lúc cho con đỡ giận.”

Tôi đứng chết lặng. Chưa bao giờ thấy mình nhỏ đến thế. Và cũng chưa bao giờ thấy cha mình… lớn đến như vậy.

Và, tôi chợt nhận ra: có những ước mơ không bao giờ thành, nhưng cũng không bao giờ chết. Chúng không bốc cháy, không vỡ òa, không biến mất. Chúng chỉ lặng lẽ rút vào một góc sâu trong lòng người, sống âm ỉ, day dứt và tiếc nuối. Và chính chúng – lại là thứ khiến người ta đau âm ỉ đến suốt đời.

Mùa Tết năm ngoái, cha tôi ngã. Tai biến nhẹ. Nửa người yếu. Ông ngồi xe lăn, không nói nhiều nữa. Nhưng mỗi lần tôi bận công việc, ông nhất định không để mẹ gọi. Ông sợ tôi phân tâm. Sợ tôi mất đà. Sợ tôi vì thương mà dừng lại.

Có lần, tôi đưa ông ra ngoài ngồi ngắm chiều. Ông chỉ cây khế sau nhà, nói: “Cây này trồng năm con học lớp Một. Lúc đó cha tưởng mình sắp mở được xưởng. Nhưng không đủ tiền. Giờ nó ra quả, mà cha vẫn chưa làm được gì lớn.” Tôi siết nhẹ vai ông: “Nhưng cây lớn rồi cha. Nó không biết mình trồng với giấc mơ gì. Nó chỉ biết cho quả.” Ông cười – nụ cười của một người từng mơ – và chấp nhận được chuyện giấc mơ không thành.

Sau khi cha mất, tôi bắt đầu thấy nhiều người cha khác – trong xóm, ngoài phố, cả trong những bản tin ngắn ngủi trên mạng xã hội. Những người đàn ông thất bại theo cách lặng thầm: mở quán phở rồi dẹp, đi lái xe rồi tai nạn, mượn tiền đầu tư rồi không trả nổi, từng học cao mà giờ đi phụ hồ, từng làm thầy mà giờ sửa ống nước. Không ai kể về họ. Họ không được khen, không được lên hình, không có chỗ đứng trong các buổi tiệc họp lớp.

Nhưng có một điểm chung: họ không bỏ giấc mơ con. Không làm người khác khổ thêm. Họ đi qua đời như cái rễ đi qua đất: không ai nhìn thấy, nhưng nhờ vậy mà cây đứng vững.

Tôi từng mơ mình khác cha. Giờ tôi thấy mình bắt đầu giống ông. Không phải vì tôi cũng thất bại, mà vì tôi cũng học được cách không than phiền, không cay nghiệt, không buông tha lòng nhân ái. Tôi không làm được gì lớn. Nhưng tôi biết cách dừng lại để lắng nghe người khác. Biết cách không hét vào mặt một đứa nhỏ khi nó làm sai. Biết cách đưa tay ra với ai đang sụp đổ – vì tôi từng thấy cha mình làm thế.

Có thể gọi đó là “từ bi”. Nhưng tôi không học điều ấy từ kinh sách. Tôi học từ cái dáng lom khom của cha tôi, bên mảnh vườn hoang, trong một chiều tắt nắng.

Cha tôi không thành công. Không có công ty riêng. Không để lại tài sản. Nhưng ông để lại những vết chai trong lòng tay – vết đau lặng thầm trên lưng – và ánh mắt chưa bao giờ mất đi niềm tin ở con cái mình. Tôi không biết gọi đó là gì. Không phải “di sản”. Không phải “bài học”. Có lẽ chỉ là một thứ ánh sáng âm ấm, đủ để tôi không bước vào đời với trái tim khô cứng.

Giờ đây, khi ai đó kể về cha mình – là anh hùng, là doanh nhân, là người thầy lớn – tôi im lặng. Vì trong lòng tôi chỉ có một người cha – không thành công – nhưng cả đời chưa từng sống hèn.

Và tôi biết, nếu một ngày tôi vấp ngã nữa, tôi vẫn có thể đứng dậy, vì từng chứng kiến ông – người đàn ông không danh phận – đi hết một đời mà không một lần đánh mất lòng từ tâm.

Nhân đây, cũng xin mượn mấy câu thơ của tiền nhân để bày tỏ đôi lời:

Lũ chúng ta ngủ trong giường chiếu hẹp,
Giấc mơ con đè nát cuộc đời con.
Hạnh phúc đựng trong một tà áo đẹp,
Một mái nhà yên rủ bóng xuống tâm hồn.
—–
Tác giả : Nguyễn Duy. Hòa âm & Phối khí : ban nhạc Hoa Lệ.
Đây là tác phẩm tâm huyết của website www.TuBi.vn và Ngọc Kỳ Lân Y Đường.